Prisustvo kompanije Coca-Cola HBC Crna Gora na ekološkoj akciji izaziva zabrinutost. Prošlogodišnja akcija čišćenja crnogorskih obala otkrila je da su produkti kompanije Koka-kola imali najveći udio u otpadu, što u najmanju ruku postavlja pod znak pitanja ekološke aktivnosti ove kompanije ili njihovu finansijsku podršku Studiji o upravljanju ambalažom u Crnoj Gori

Agencija za zaštitu životne sredine je prije tri dana (20. 10. ’23) najavila ,,ekološku akciju čišćenja lokacije u blizini vodoizvorišta Mareza u Podgorici”. Kako se navodi u objavi, pored Agencije u saradnji sa opštinom Danilovgrad, te preduzeća DOO Čistoća Podgorica, Vodovod i kanalizacija DOO Podgorica, Zelenilo doo Podgorica, Regionalni vodovod Crnogorsko primorje d.o.o. Budva te volonterima pokreta Ecopatriotizam, akciji će prisustvovati i volonteri Coca-Cola HBC Crna Gora.

Najavljena ,,ekološka akcija čišćenja” u blizini vodoizvorišta Mareza, otvara pitanje o kompetencijama ili pravim namjerama organizatora, ali i posledicama takvih inicijativa. Iako se akcija predstavlja kao korak prema očuvanju životne sredine, postavlja se pitanje da li je ovo samo još jedan primjer greenwashing-a, s obzirom na to da znamo koliko su internacionalne kompanije bitan faktor uticaja na naš pravni sistem i privredni ambijent.

Greenwashing, kako ga mnogi definišu, je čin predstavljanja poslovanja ili aktivnosti organizacije kao ekološki odgovornije nego što to zapravo jeste u praksi. Ovo je često neetičko širenje dezinformacija ili preuzimanje ekološkog imidža kako bi se stvorila lažna slika o organizaciji kao odgovornoj prema životnoj sredini. Industrije koje najviše zagađuju okolinu često koriste greenwashing metode.

Manje upućenim građanima ili dijelu laičke javnosti, možda bi promaklo da će akciji prisustvovati jedna od kompanija koja je najveći korporativni zagađivač planete, a koja takođe drži i jednu od pol pozicija u greenwashing-u, i imajući navedeno u vidu, prisustvo kompanije Coca-Cola HBC Crna Gora na ekološkoj akciji izaziva zabrinutost.

Koka Kola diriguje zakonske okvire?

U Crnoj Gori, iako još čekamo zvanično Zakon o upravljanju otpadom, to nije smetalo da se u januaru ove godine javnosti predstavi Studija o upravljanju ambalažom i ambalažnim otpadom u Crnoj Gori, koju je finansirala Koka Kola.

Privredna komora Crne Gore, u saradnji sa ekspertskim timom Parpounas Sustainabilty Consultants LTD, a uz finansijsku podršku kompanija Coca-Cola HBC Crna Gora, Knjaz Miloš Montenegro i Industrije piva i sokova Trebjesa, izradila je Studiju o upravljanju ambalažom i ambalažnim otpadom u Crnoj Gori koja je predstavljena 31. januara, uz učešće i veliko interesovanje predstavnika državnih i lokalnih institucija, privrede, nevladinog sektora i medija.

Posebno je zanimljivo da je Koka-Kola finansijski podržala ovu studiju, iako je prošlogodišnja volonterska akcija čišćenja crnogorskih obala pokazala da je njihova ambalaža, posebno plastika za jednokratnu upotrebu, dominantno prisutna u otpadu sa preko 12 tona prikupljenog smeća.

Intrigira koliko će Studija o upravljanju ambalažom biti mjerodavna, s obzirom na to da je donesena prije nego što je usvojen Zakon o upravljanju otpadom. Takođe, postavlja se pitanje hoće li zakon biti prilagođen studiji ili će se očekivati njena revizija na osnovu novog zakona.

Sličan manevar kompanija Koka Kola je imala i na globalnom nivou.

Vlada Egipta je u septembru 2022. objavila da je potpisala sporazum o saradnji sa kompanijom “Coca-Cola”, uvodeći kompaniju kao sponzora Konferencije Ujedinjenih nacija o klimatskim promjenama (COP27) koja je je planirana da se održi u Šarm El Šeiku tokom novembra

Institucije tradicionalno brane zagađivača?

Po završetku prošlogodišnje akcije čišćenja crnogorske obale, organizovane od strane organizacije Zero Waste Montenegro, iz ove organizacije su naglasili da sakupljeno oko 3,30 hiljada komada sortiranog otpada, koji je odnesen na reciklažu, od čega su plastićne flaše činile 55,7 odsto ukupno sakupljenog otpada.

Osim sortiranja otpada po materijalu, takođe je izbrojano koji brendovi su najveći zagađivači. U tom kontekstu, Koka-Kola se istakla kao najveći zagađivač, praćena brendovima kao što su Knjaz Miloš, Water Group, Rauch i Jelen pivo.

Iako se Koka-Kola ističe kao vodeći izvor zagađenja, predstavnica Ministarstva ekologije, prostornog planiranja i urbanizma, Ružica Brnović, istakla je da upravljanje otpadom predstavlja kompleksnu problematiku i dodala da kompanije poput Koka-Kole nijesu krive, već pojedinci i poručila da se društvo pokazalo kao neodgovorno.

Koka kola najveći zagađivač na svijetu

U septembru 2022, na websajtu Greenpeace-a, stoji da ,,Koka-Kola proizvodi 120 milijardi plastičnih boca za jednokratnu upotrebu godišnje, a 99% plastike je napravljeno od fosilnih goriva, što pogoršava zagađenje plastikom i klimatsku krizu”.

Godine 2020, pokret Oslobodimo se plastike (eng. Break Free From Plastic) objavio je listu deset najvećih korporativnih zagađivača plastikom za 2020. godinu u okviru svog trećeg izveštaja ,,Zahtijevamo korporativnu odgovornost za zagađivanje plastikom“.

U izveštaju se navodi da su top deset globalnih zagađivača za 2020. Coca-Cola, PepsiCo, Nestlé, Unilever, Mondelez International, Mars, Inc., Procter & Gamble, Philip Morris International, Colgate-Palmolive, i Perfetti Van Melle.

Činjenica da se u svijetu reciklira svega devet odsto otpada može jasno sugerisati koliko su razne greenwashing akcije i parole na temu kupljenja otpada ili recikliranja besmislene.

 Mareza  – sinonim za propadanje ekološke države

Kako kažu iz Agencije, ,,događaj se organizuje sa ciljem uređenja prostora i podizanja svijesti o očuvanju životne sredine kod naših građana”.

Da podsjetimo, pored činjenice da će na akciji ponajmanje biti građana, najavljena trasa koja će se čistiti je na administrativnoj granici između Danilovgrada i Podgorice, a taj dio Mareze spada u Park prirode Zeta. Iako danas sa statusom značajnog područja, a nekad sa statusom zelene gradske oaze i gradskog izletišta, Mareza je poslednjih deceniju i po devastirana i pretvorena u industrijsku i depo zonu, bez  ijedne značajnije reakcije nadležnih ministarstava ili pomenute Agencije.

Primarno je devastirana upravo od krupnog kapitala i ,,investicionih” intervencija jačih kompanija, bliskih određenim političkim partijama, pa  se pomenuti dio oblikuje tonama građevinskog otpada na kojem će nići novi hotelski kompleksi sa upitnim kanalizacionim sistemima.

Poslednjih petnaest godina, ista ta Agencija za zaštitu životne sredine nije pokazala znake života kada se na manje od dva kilometra od glavnog gradskog vodoizvorišta neplanski gradile septičke jame, veliki restoranski kompleks sa kojim je došlo do kanalisanja rijeke Trešnice, gubitka kapaciteta poljoprivrednog kanala Mareza, ali i stvaranja zvučnog zagađenja koje značajno utiče na faunu mareškog ekosistema.

Pored pomenutog, Mareza je prepoznata po sve većem broju divljih deponija koje očigledno nisu na predviđenoj trasi njihove današnje akcije, dok jesu ceremonijalni govori pred učesnicima.

S obzirom na sve navedeno, akcije kao što je ova izgledaju više kao pokušaj kamuflaže stvarnih problema i našminkavanja trenutnih aktivnosti nego kao iskreni koraci prema očuvanju okoline. Dok institucije afirmišu takve inicijative, građani i javno mnjenje bi trebalo da ostatnu kritični i traže prave promjene u praksi, a ne samo u retorici. Greenwashing i površno djelanje ne smije biti zamjena za stvarnu ekološku odgovornost.